Μνήμη Ἁγίου Εὐγενίου, πολιούχου τῆς πόλεως Τραπεζούντας (21η Ἰανουαρίου)

Στὰ τέλη τοῦ 3ου αἰώνα μ.Χ., μία ἐποχή, ὑπὸ την αυτοκρατορία τῶν Διοκλητιανοῦ καὶ Μαξιμιανοῦ, ὅπου ὁ χριστιανισμός ἐμφανίστηκε κι ἄρχισε νὰ ἐξαπλώνεται στὸν Πόντο, ὁ Ἅγιος Εὐγένιος ἔζησε καί μαρτύρησε στὴν Τραπεζούντα. Τὸν Ἰανουάριο τοῦ 290 μ.Χ., σὲ μία περίοδο σκληρῶν διωγμῶν ἀπέναντι στοὺς Χριστιανούς, ὅταν οἱ ἔπαρχοι τῆς Καππαδοκίας καὶ Ἀρμενίας, Λυσίας καὶ Ἀγρικόλαος, ἔκαναν πράξη τὸ διάταγμα νὰ θανατώνουν κάθε πιστό τῆς νέας θρησκείας, ὁ Ἅγιος Εὐγένιος μαρτύρησε μαζὶ μὲ τοὺς Κάνινδο, Οὐαλεριανὸ καὶ Ἀκύλα μαχόμενος ὑπὲρ τῆς βαθιᾶς τους πίστης στον Χριστό.Κάτοικοι καταγγέλλουν στὸ Λυσία τους τέσσερις συναθλητὲς μὲ τὴν κατηγορία ὅτι διδάσκουν τὸ λόγο τοῦ Ἐσταυρωμένου καὶ κρύβονται σὲ δασώδη περιοχή. Οἱ διῶκτες ὁδηγοῦνται στὴ σύλληψη τοῦ Κανιδίου, ἀρχικά, κι ἔπειτα τοῦ Οὐαλεριανοῦ καθ' ὑπόδειξη τοῦ Ἀκύλα, ὁ ὁποίος εἶχε ἤδη ὁμολογήσει τὴν πίστη του στὸ Χριστό. Οἱ τρεῖς συναθλητὲς περνούν τή νύχτα στὴ φυλακὴ προσευχόμενοι. Τὸ πρωὶ τῆς επομένης ἡμέρας καλοῦνται νὰ ἐμφανισθοῦν μπροστὰ στὸ Λυσία, ἀνακρίνονται καὶ γιὰ μία ἀκόμη φορᾶ, ὁμολογοῦν τὴν πίστη τους. Ἡ παραδοχὴ τῆς πίστης τους φέρνει τὸ μαστίγωμά τους κι ἀφού ὑποβάλλονται σὲ βασανιστήρια, ἐπιστρέφουν στὴ φυλακή.Ἐν τῷ μεταξύ, στὸν Ἅγιο Εὐγένιο, ὁ ὁποῖος ὁλόκληρο το διάστημα αὐτὸ κρυβόταν σὲ μία σπηλιὰ μέσα στὸ δάσος, παρουσιάζεται ὁ Χριστός. Τὸν παροτρύνει νὰ φανερωθεῖ καὶ νὰ ἀναγγείλει τὴν πίστη του. Καί πράγματι, ὁ Ἅγιος ψάλλει καὶ...ὑμνεῖ τὸ Θεό. Οἱ προσευχὲς του ἀκούγονται καί προδίδουν τὴν παρουσία του σὲ μία γυναίκα ποὺ περνᾶ, τυχαία, ἀπὸ ἐκεῖ. Στὸ ἄκουσμα τῶν προσευχῶν του τρέχει ταραγμένη στὴν πόλη καὶ τόν καταδίδει Ὁ Ἅγιος συλλαμβάνεται καὶ κακοποιημένος ὁδηγεῖται στὴ φυλακὴ καὶ τὴν ἑπόμενη μέρα μπροστὰ στό Λυσία ὁμολογεῖ τὴν πίστη του. Ὡστόσο, ὁ Λυσίας τὸν προτρέπει νὰ προσφέρει θυσία στοὺς θεοὺς τῶν εἰδωλολατρῶν μέ ἀντάλλαγμα τὴ ζωή του.
Ὁ Εὐγένιος προσποιεῖται ὅτι δέχεται καὶ μαζὶ μὲ πλῆθος κόσμου νὰ τὸν ἀκολουθεῖ, εἰσέρχεται σὲ εἰδωλολατρικὸ ναό. Ἐνῶ ὁ Ἅγιος προσεύχεται στὸ Χριστό, τὸ συγκεντρωμένο πλῆθος παρακολουθεῖ ἔκπληκτο τρία εἰδωλολατρικὰ ἀγάλματα να θρυμματίζονται καὶ τὴν ἴδια στιγμὴ τὰ δαιμόνια νὰ παρακαλοῦν τὸν Ἅγιο νὰ μὴν τά ἐκδιώξει. Παρὰ τὸ γεγονός, ὁ Λυσίας προτείνει καὶ πάλι στόν Εὐγένιο νὰ προσφέρει θυσία στοὺς εἰδωλολατρικοὺς θεούς. Ὁ Ἅγιος ὄμως ἀρνεῖται τήν πρόταση. Ὑπομένοντας φριχτὰ βασανιστήρια πού ἀκολουθοῦν, ὁ Εὐγένιος δὲν ὑποκύπτει, παραμένει προσηλωμένος στὴν πίστη του. Ἔξαλλος, τότε ὁ Λυσίας διατάζει νὰ ἑτοιμασθεῖ μία κάμινος καὶ νά ριχθοῦν μέσα καὶ οἱ τέσσερις συναθλητές. Ἄγγελος Κυρίου ὅμως ἀφαιρεῖ τὴ δύναμη τῆς φωτιᾶς καί έτσι, οἱ δήμιοι ποὺ καταφθάνουν τρεῖς ἡμέρες ἀργότερα στὸν τόπο τοῦ μαρτυρίου ἀντικρυζούν τούς τέσσερις πιστοὺς σώους. Συνειδητοποιώντας αὐτὸ τὸ μεγάλο θαῦμα, οἱ δήμιοι ἀλλάζουν πίστη καὶ προσέρχονται στὸ Χριστιανισμό. Ἀποφασισμένος ὁ Λυσίας νὰ ἐκτελέσει τὴν ἐντολὴ ποὺ τοῦ εἶχε δοθεῖ, διατάζει τὸν ἀποκεφαλισμό τῶν τριῶν συναθλητῶν καὶ τὴ σταύρωση τοῦ Εὐγενίου. Τὰ σώματα τῶν τριῶν μαρτύρων κλέπτονται ἀπὸ χριστιανούς, οἱ ὁποῖοι, ὅμως, λόγω τῆς ἔντονηςκακοποίησής τους, ἀδυνατοῦν νὰ τὰ ἀναγνωρίσουν. Τὰ σώματα ὅμως τῶν συναθλητῶν βρίσκονται μὲ θαυμαστὸ τρόπο στὸν τόπο τῆς καταγωγής τοῦ καθενός, ὅπου θάβονται μὲ ἰδιαίτερες τιμές.
Ἐν ἀντιθέσει, ὁ Εὐγένιος, ποὺ βρίσκεται κρεμασμένος στό σταυρὸ μέσα στὴ φυλακή, ἐλευθερώνεται καὶ μὲ τὴ βοήθεια Ἀγγέλου θεραπεύονται οἱ πληγές του. Οἱ συγκρατούμενοί του, ἄφωνοι ἀπὸ τὸ μεγαλεῖο τοῦ θαύματος, προσέρχονται καὶ αὐτοὶ στὸ Χριστιανισμό.
Ἐξοργισμένος, πλέον, ὁ Λυσίας καλεῖ καὶ πάλι τὸν Εὐγένιο να παρουσιαστεῖ μπροστά του, ἀποδίδει τὴ θεραπεία τῶν ὀπῶν του σὲ «μαγικές ιδιοτητές» τοῦ Ἁγίου καὶ διατάζει τὸν ἀποκεφαλισμό του. Ὁ τόσο φριχτός θάνατός του ἦλθε τὴν 21η Ἰανουαρίου τοῦ 290μ.Χ. Τὸ σκήνωμά του κλάπηκε καὶ τάφηκε πλησίον τοῦ τόπου τοῦ μαρτυρίου του, ὅπου καὶ χτίστηκε ἀργότερα ὁ ναός του, ἀπὸ τὸν στρατηγὸ Βελισάριο, ἐνῶ ἀνακηρύχθηκε καὶ πολιοῦχος τῆς πρωτεύουσας τοῦ Πόντου, Τραπεζούντας.
Τὰ πρῶτα κείμενα ποὺ βρέθηκαν νὰ ἀναφέρονται στό αὐτὸ μαρτύριο ἀνήκουν στὸν πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, Ἰωάννη Ξιφιλινό, μέλος τῆς οἰκογένειας Ὑψηλάντη.Χρονολογοῦνται ἀπὸ τὸ 1042, ἐνῶ μὲ νέα δεδομένα τὰ θαύματα τοῦ Ἁγίου καταγράφηκαν (καὶ πάλι ἀπὸ τὸν Ἰωάννη Ξιφιλινὸ) στὸν κώδικα τῆς μονῆς Διονυσίου τοῦ Ἁγίου Ὄρους (ἔκδοση 154). Ἐκτενὴς ἀναφορὰ στὸ μαρτύριο τὸ δικό του καὶ τῶν συναθλητῶν του γίνεται καὶ στὸ "Ἀρχεῖο τοῦ Πόντου" (1953/τόμος 18/σελ. 163), ἐνῶ, τὸ ἀρχαιότερο συναξαρικὸν κείμενο τῆς Κωνσταντινουπόλεως χρονολογεῖται τὸν 11ο αἰώνα μ.Χ.
Ἡ μνήμη τοῦ προστάτη ἁγίου τιμᾶται στὴ Μονὴ τοῦ Ἁγίου Διονυσιου στὸ Ἅγιο Ὅρος, ἀδιάλειπτα, ἀπὸ τὸ 1375 μ.Χ., ἕως καὶ σήμερα, τόσο στις 21 Ἰανουαρίου, ἡμέρα τοῦ μαρτυρίου του, ὅσο καὶ στὶς 24 Ἰουνίου, ἡμέρα των γενεθλίων του, ὅπου στὴν Τραπεζούντα γινόταν μεγάλες ἑορτὲς καὶ ἐμπορικὴ ἔκθεση. Ὁ ναὸς τοῦ Ἁγίου Εὐγενίου, ἔχει μετατραπει ἀπὸ τὸ 1461 μ.Χ. σὲ τζαμὶ (γενὶ τζαμὶ τζουμασί), ὅταν ἔγινε ἡ ἄλωση τῆς Τραπεζούντας, ἐνῶ παραμένει ἡ χηρεία τῆς θέσης τοῦ μητροπολίτη Τραπεζούντας ἀπὸ τὸ 1922 μέχρι σήμερα. Ἀντίγραφο τοῦ ναοῦ τοῦ Ἁγίου Εὐγενίου τῆς Τραπεζούντας ὑπάρχει σήμερα στὴ Ρωμανία στὴ Θράκη.

==================================================================================

Ἀκολουθεῖ στον παρακάτω σύνδεσμο, ἡ ὁμιλία τοῦ Θεοφάνη Μαλκίδη* στὸν ἑσπερινό τοῦ Ἁγίου Εὐγενίου στὴ Ρωμανία Θράκης.

https://www.youtube.com/watch?v=pf3CiN33K70

*Βιογραφικό σημείωμα

Ο Θεοφάνης Μαλκίδης γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη από προγόνους διασωθέντες της Γενοκτονίας η οποία τελέσθηκε από την Τουρκία στο χρονικό διάστημα 1908-1924 και των Ολοκαυτωμάτων κατά τη διάρκεια της Ναζιστικής και Φασιστικής Κατοχής (1941-1944), όπου η οικογένειά του είχε θύματα, ορφανά και αγνοούμενους.
Σπούδασε Οικονομικές Επιστήμες, Παιδαγωγικά και Κοινωνιολογία και είναι διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστημίου Αθηνών.
Ασχολείται ερευνητικά με το ζήτημα της ανάδειξης και διεθνοποίησης της Γενοκτονίας, με τα εγκλήματα από τις Ναζιστικές και Φασιστικές δυνάμεις Κατοχής, με τα θέματα του Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού, της Θράκης, του Αιγαίου, της Κύπρου, της Μακεδονίας, καθώς και με τις οικονομικές και κοινωνικές πτυχές της σύγχρονης Ελληνικής παρουσίας στα Βαλκάνια, στον Εύξεινο Πόντο και την ανατολική Μεσόγειο.
Για τη δραστηριότητά του έχει τιμηθεί τόσο στο εσωτερικό όσο και το εξωτερικό και επιπλέον έχει τιμηθεί από την Προεδρία της Ελληνικής Δημοκρατίας και το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας για την μακροχρόνια και ανιδιοτελή του συμπαράσταση στον πάσχοντα συνάνθρωπο.Τα κείμενα του Θεοφάνη Μαλκίδη έχουν δημοσιευθεί σε αυτοτελείς μελέτες, επιστημονικά περιοδικά, συλλογικούς τόμους και πρακτικά συνεδρίων στην Ελλάδα και το εξωτερικό και έχουν μεταφρασθεί στην αγγλική, γαλλική, ιταλική, ισπανική, αρμενική, ρωσική, ρουμανική, αλβανική και τουρκική γλώσσα.
e-mail: malkidis@gmail.com